by giorgos kassapis
Eπίκαιρα στοιχεία
Εισαγωγικά
Η ασφάλιση συνυπάρχει με τον ανθρώπινο πολιτισμό και την ανθρώπινη εξέλιξη. Aνά τους αιώνες έχει προσφέρει στις κοινωνίες, διαμορφώνοντας πολυεπίπεδα το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι: από τη 2η χιλιετία π.Χ., στην αρχαία Ελλάδα, στην αρχαία Ρώμη, στο Βυζάντιο, στο Μεσαίωνα, στην περίοδο του Διαφωτισμού, στη 1η, 2η, 3η βιομηχανική επανάσταση και σήμερα που ήδη βρισκόμαστε στη 4η βιομηχανική επανάσταση, η ασφάλιση αποτελεί πυλώνα προστασίας και εξασφάλισης για τις κοινωνίες και τις οικονομίες ανά το κόσμο (1).
Αριθμοί με σημασία
Στις Η.Π.Α. οι ασφαλιστικές εταιρείες το 2019 κατέβαλαν 78 δισ.$ σε δικαιούχους ασφαλιστηρίων συμβολαίων ζωής, 34 δισ. $ σε κατόχους συμβολαίων της συγκεκριμένης κατηγορίας, ενώ οι πληρωθείσες παροχές σε κατόχους συνταξιοδοτικών συμβολαίων το ίδιο διάστημα ανήλθαν σε 88 δισ. $ (2).
Σε διεθνές επίπεδο, τα υπό διαχείριση ασφαλιστικών εταιρειών ποσά το 2018 ανήλθαν σε 32,9 τρισ. $ ΗΠΑ έναντι 15,2 τρισ. το 2002 (3), εκ των οποίων σημαντικό ποσοστό έχει επενδυθεί σε ενίσχυση/βελτίωση υποδομών και σε πράσινη τεχνολογία.
Τα ανωτέρω αριθμητικά δεδομένα καταδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η ασφαλιστική αγορά διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, και θα ήταν λογικό αυτό να αποτυπώνεται στην εκτίμηση/αποδοχή που αυτή απολαμβάνει μεταξύ των καταναλωτών. Συμβαίνει όμως αυτό; Σύμφωνα με τα ευρήματα επίκαιρης έρευνας, της οποίας τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στη σχετική ετήσια έκθεση (4), η εικόνα είναι σε πλήρη αναντιστοιχία με την αναμενόμενη (γράφημα 1).
Γράφημα 1
Σύμφωνα με την ανωτέρω απεικόνιση οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, μέρος των οποίων αποτελεί η ασφάλιση, κατατάσσονται στη χαμηλότερη θέση μεταξύ των υπό εξέταση τομέων.
Eίναι το παρατηρούμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης η αιτία ή ακριβέστερα μια από τις αιτίες του λεγόμενου ‘’κενού προστασίας’’ (protection gap) που – όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια – ανθίζει διεθνώς; τι είναι το κενό προστασίας, ποιοι οι λόγοι ύπαρξής του και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;
To κενό προστασίας
Oρισμός
Ο ορισμός ενός φαινομένου αποτελεί καθοριστική παράμετρο για την προσέγγιση και κατανόησή του, και στη συνέχεια γίνεται μια απόπειρα προς αυτή την κατεύθυνση.
-Κατά κανόνα το κενό προστασίας ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ οικονομικής και ασφαλισμένης ζημίας. Ο συγκεκριμένος ορισμός ‘’ταιριάζει’’ περισσότερο όταν η αναφορά αφορά σε ασφαλίσεις κατά ζημιών, π.χ. μετά από μια φυσική καταστροφή. Πως όμως μπορούμε να υπολογίσουμε τη ζημία σε περίπτωση απώλειας ζωής ενός εργαζόμενου ή στη περίπτωση που πρέπει να υπολογίσουμε το ποσό που απαιτείται να αποταμιευτεί, ώστε να είναι εφικτή η αξιοπρεπής διαβίωση ενός εργαζόμενου, όταν αυτός συνταξιοδοτηθεί;
-Στις ασφαλίσεις ζωής ένας πλέον δόκιμος ορισμός του κενού προστασίας θα μπορούσε να είναι ο εξής: ως κενό προστασίας ορίζεται το ποσό που απαιτείται (=το ποσό που θα πρέπει να είναι διαθέσιμο) για τη διατήρηση του επιπέδου ζωής ενός ατόμου όταν επέλθει το ζημιογόνο συμβάν (θάνατος, ανικανότητα, συνταξιοδότηση). Σε αυτήν την περίπτωση, η λέξη «προστασία» μπορεί να σημαίνει την παρούσα αξία κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.
-To πρόβλημα του κενού προστασίας – εκτός από τον κλάδο ασφαλίσεων ζωής και τους κλάδους ασφαλίσεων κατά ζημιών – παρατηρείται και έχει οξυνθεί συνεπεία και των τεχνολογικών εξελίξεων και στους κλάδους ασφαλίσεων υγείας και ασφαλίσεων κατά των διαδικτυακών κινδύνων (5).
Ειδικότερα:
Η Swiss Re σε σχετική μελέτη της το 2020 εκτιμά, ότι το κενό προστασίας στην Ασία ανέρχεται σε 83 τρισ. $ Η.Π.Α.(6), υπολογίζοντας το σύμφωνα με τον τύπο που παρατίθεται στο γράφημα που ακολουθεί (γράφημα 2).
Γράφημα 2
Σε προγενέστερη ανάλογη μελέτη της από το 2018 σχετικά με το αντίστοιχο κενό προστασίας στις Η.Π.Α., η Swiss Re το υπολόγισε σε 25 τρισ. $ (7)
ενώ
το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε μελέτη του το 2017 αναφορικά με το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν διεθνώς τα συνταξιοδοτικά συστήματα, εκτίμησε ότι το σχετικό κενό προστασίας – το οποίο το 2015 ανερχόταν σε 70 τρισ. $ Η.Π.Α. – θα εκτοξευτεί το 2050 σε 400 τρισ. $ (8).
Παράγοντες που δημιουργούν τα κενά προστασίας
1. Κλαδικές δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν, ότι οι πρωταρχικοί λόγοι για τη μη απόκτηση/αγορά ασφάλειας ζωής είναι το υψηλό κόστος και/ή ύπαρξη άλλων οικονομικών προτεραιοτήτων.
Ενδεικτικά:
α. Σύμφωνα με τα ευρήματα σχετικής έρευνας της Bestow του 2020 (9), το 58% θεωρεί ότι η ασφάλιση είναι ακριβή ενώ το 43% εκφράζει δυσφορία για διαδικαστικά θέματα που σχετίζονται με τη λειτουργία των ασφαλιστικών επιχειρήσεων (γράφημα 3).
Γράφημα 3
β. Σύμφωνα με τα ευρήματα σχετικής έρευνας των LIMRA/LifeHappens επίσης του 2020 (10), το 67% αναφέρει ότι έχει άλλες σημαντικότερες οικονομικές προτεραιότητες ενώ το 65% θεωρεί ότι η ασφάλιση είναι ακριβή (γράφημα 4).
Γράφημα 4
2. Η μείωση του ποσοστού θνησιμότητας, η οποία έχει οδηγήσει σε μείωση του κόστους πρόσκτησης ασφάλειας ζωής στις ώριμες (=ανεπτυγμένες) ασφαλιστικές αγορές, δεν φαίνεται να έχει συμβάλει στη βελτίωση των ποσοστών πωλήσεων των ασφαλειών ζωής, τουναντίον η συγκεκριμένη αγορά εμφανίζει προβλήματα επί μακρόν (γράφημα 5) (11).
Γράφημα 5
3. H παράμετρος ‘’εμπιστοσύνη’’ είναι ιδιαίτερα σημαντική, εμπιστοσύνη στις εταιρείες, εμπιστοσύνη στους διανομείς ασφαλιστικών προïόντων, διαφανείς διαδικασίες που δεν οδηγούν σε δεύτερες σκέψεις, σαφείς όροι που δεν επιδέχονται παρερμηνείες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι μολονότι σύμφωνα με τo American Council of Life Insurers (ACLI) στις Η.Π.Α. ποσοστό μόλις 1% των περιπτώσεων αποζημιώσεων απορρίπτεται, oι αρνητικές εμπειρίες των καταναλωτών από άλλους ασφαλιστικούς κλάδους (περιουσίας, αυτοκινήτου κ.λ.π.) κάνουν τη διαφορά, ‘’αδικώντας’’ την εικόνα και του κλάδου ζωής, ο οποίος λειτουργεί σχετικά απλά: όπως το έθεσε ένα σημαίνον στέλεχος της Swiss Re, ‘’You die, we pay’’ (12).
4. Eξίσου σημαντική είναι η χρήση κατανοητής γλώσσας στην επικοινωνία με τους υποψήφιους αγοραστές ασφάλειας ζωής: σύμφωνα με σχετική έρευνα του 2015 διαπιστώθηκε σοκαριστική άγνοια από πλευράς καταναλωτικού κοινού βασικών ασφαλιστικών όρων (διάγραμμα 7), η χρήση των οποίων λειτουργεί ανασχετικά στη λήψη της αγοραστικής απόφασης (13).
Γράφημα 6
5. Η παραδοσιακή λογική, σύμφωνα με την οποία το άτομο κάνει τα πάντα για να αποκομίσει όφελος (το γνωστό και ως rational axiom) αμφισβητείται εδώ και χρόνια έντονα, αυτό σημαίνει σε ασφαλιστικό επίπεδο, ότι οι λόγοι μη αγοράς ασφαλιστικών προιόντων ζωής δεν είναι μόνο ορθολογικής φύσεως, η επιστήμη του behavioral finance έχει κάνει δυναμικά την εμφάνιση της, αξιοποιώντας διδαχές της ψυχολογίας, τις οποίες εφαρμόζει στο χρηματοοικονομικό πεδίο και βεβαίως και στην ασφάλιση (14).
Λύσεις (=τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου κενό προστασίας)
1. Εκπαίδευση/Ενημέρωση σχετικά με τον “ομαδοποιητικό” χαρακτήρα της ασφάλισης
Πολλοί ασφαλισμένοι αλλά και υποψήφιοι θεωρούν την ασφάλιση ως ένα net-zero sum παιχνίδι: εάν επέλθει ο ασφαλιστικός κίνδυνος, η εταιρεία θα αποζημιώσει, σε διαφορετική περίπτωση η εταιρεία θα κερδίσει…, λογική απολύτως εσφαλμένη, διότι ακόμη και στη περίπτωση αυτή, τα ασφάλιστρα θα χρησιοποιηθούν για την πληρωμή/αποζημίωση άλλων περιπτώσεων (=pooling characteristics).
2. Παροχή υπηρεσιών συνοδευτικών με τις πληρωμές βάσει συμβατικών υποχρεώσεων
Η ασφάλιση είναι μια σχέση εμπιστοσύνης, η οποία δεν μπορεί και δεν πρέπει να τερματίζεται με την επέλευση του ζημιογόνου γεγονότος. Οι εταιρείες θα πρέπει να διαμορφώσουν πολιτικές συνοδευτικές των πληρωμών τους προς τους ασφαλισμένους, αποδεικνύοντας ότι η σχέση μαζί τους δεν είναι αμιγώς οικονομικού (ανταλλακτικού) χαρακτήρα.
3. Ψηφιοποίηση παρεχομένων υπηρεσιών – Εκπαίδευση δικτύων διανομής
Το ασφαλιστικό ”ταξείδι” του ασφαλισμένου και/ή του υποψήφιου θα πρέπει να συνοδεύεται από μια ανώτερη ποιοτικά εμπειρία. Στο σημείο αυτό αξίζει να καταγραφεί το γεγονός, ότι σύμφωνα με επίκαιρη δημοσκόπηση του 2019 (15), το 78% των ερωτηθέντων προτιμά να αγοράζει από ένα κατηρτισμένο διανομέα/φυσικό πρόσωπο και όχι από μια μηχανή αναζήτησης, η τεχνολογία πρέπει να είναι αρωγός της ανθρώπινης προσπάθειας και όχι αντικαταστάτης της.
4. Επιμόρφωση σε χρηματοοικονομικά/ασφαλιστικά θέματα
Η τεκμηριωμένη ενημέρωση συμβάλλει στη λήψη καλύτερων αποφάσεων. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά στη πρακτική την οποία εφαρμόζει από το 2012 η εταιρεία Aegon (16): υλοποιεί σε ετήσια βάση το ‘’Retirement Readiness Survey’’, στα πλαίσια του οποίου 16.000 ερωτώμενοι από 16 χώρες απαντούν στις λεγόμενες ‘’Βig 3’’ ερωτήσεις (γράφημα 7). Το σοκαριστικό της υπόθεσης που δείχνει ότι ο δρόμος είναι μακρύς: μόλις το 30% απάντησε σωστά και στις 3 ερωτήσεις, ενώ το 12% δεν απάντησε σωστά σε καμιά ερώτηση (στοιχεία από την δημοσκόπηση του 2019).
Γράφημα 7
Επίλογος
Η ασφάλιση έχει διανύσει πορεία αιώνων, έχοντας αντιμετωπίσει πολέμους, πανδημίες, φυσικές καταστροφές, οικονομικές κρίσεις, αλλά και δικά της, ενδογενή προβλήματα. Τα κενά προστασίας αποτελούν υπαρκτό πρόβλημα, το οποίο πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί.
(1) Swiss Re (2017), A History of Insurance
(2) ACLI (American Council of Life Insurers), LIFE INSURERS FACT BOOK 2020
(3) Statista (05.11.2020), Total assets of insurance companies worldwide from 2020 to 2018
(4) Edelman, Edelman Trust Barometer 2020
(5) Geneva Association (2018), Understanding and Addressing Global Insurance Protection Gaps
(6) Swiss Re Institute (2020), Closing Asia’s mortality protection gap
(7) Swiss Re Institute (2018), Life underinsurance in the US: bridging the USD 25 trillion mortality protection gap
(8) World Economic Forum (2017), We’ ll Live to 100 – How Can We Afford It?
(9) Bestow (2020), https://hellowbestow.com/blog/life-insurance-research-findings
(10) LIMRA/Life Happens (2020), Is Life Insurance Tomorrow’s Problem? Fuinbdings from the 2020 Insurance Barometer Study
(11) Swiss Re Institute (2020), Life and non-life premium growth vs GDP growth in real terms (7 year moving average)
(12) Swiss Re Group Executive Meeting, 2005
(13) LIMRA (2015), LIMRA-Maddock Douglas Study Says Ineffective Communication Limits Sales
(14) D. Kahneman, Thinking, Fast and Slow
R. Thaler/C. Sunstein, Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness
Cerulli/Schwab, The Role of Behavioral Finance in Advising Clients
First Clearing, The Silent Value: Advice for the 21th Century
(15) True Blue Life Insurance, Life Insurance Industry Trends Insurtech Survey 2019
(16) Aegon, The New Social Contract: Empowering individuals in a transitioning world. Aegon Retirement Readiness Survey 2019